Odpowiedzialnością za współczesny niezrównoważony świat obarczamy kolejne rewolucje przemysłowe. „Lalka” pozwala przenieść się do czasów, w których już widać skutki pierwszej rewolucji, a na horyzoncie majaczy zbliżająca się druga rewolucja przemysłowa – rewolucja elektryczności. Bolesław Prus krytycznie wypowiada się na temat skutków społecznych rewolucji z XVIlI wieku i pesymistycznie postrzega nadchodzące zmiany, a właściwie to, w jaki sposób polskie społeczeństwo wykorzystuje możliwości tak gwałtownych przemian. „Lalka” to przecież, jak twierdził sam autor, powieść o „idealistach na tle społecznego rozkładu”. Prus ukazuje z goryczą utratę wiary reprezentantów światopoglądu pozytywistycznego w wykreowanie nowoczesnego i zrównoważonego świata. Czyż te nastroje nie są bliskie nam, ludziom XXI wieku? Dlatego analiza „Lalki” w kontekście zagadnień edukacji globalnej może być dla ucznia inspirująca.
Propozycja lekcji
- Na początku powtarzamy z młodzieżą wiadomości o założeniach pozytywistycznych zrealizowanych przez bohaterów Bolesława Prusa oraz te, które poniosły klęskę w świecie przedstawionym powieści. Np. postulat pracy u podstaw – przykład sukcesu: filantropia Wokulskiego wobec Marianny i braci Wysockich (nauka szycia, zapewnienie rynku zbytu, metoda „wędki i ryby”); przykład porażki: bieda na Powiślu, pozorna filantropia arystokratów (kwesty).
- Następnie wyświetlamy na ekranie plakat z Celami Zrównoważonego Rozwoju.
Aktywizacja młodzieży
- Dzielimy klasę na 4 – osobowe zespoły. Zadaniem każdej grupy jest wybór jednego z Celów, który ich zdaniem można odnaleźć w „Lalce”, tzn. jest realizowany albo podjęto próbę jego realizacji. Np. Cel 11 Zrównoważone Miasta i Społeczności – refleksje Wokulskiego nad rozwojem Warszawy w porównaniu z rozwiązaniami zastosowanymi w Paryżu.
- Zadaniem każdego zespołu jest wymyślenie jak największej ilości pomysłów wsparcia bohaterów „Lalki” we wdrożeniu wybranego Celu. Tak, aby Cel został zrealizowany, na przykład Warszawa stała się miastem zrównoważonym. Uczniowie wykorzystują możliwości, jakimi dysponowali ludzie w drugiej połowie XIX wieku. Swoje pomysły wynotowują na osobnych kartach, a następnie muszą zaprojektować plakat (na brystolach rozdanych przez nauczyciela), który będzie promocją ich idei. Jeśli młodzież ma dostęp do laptopów, tabletów, może wykonać plakaty w Canvie.
Dyskusja
- Po wykonaniu zadań następuje prezentacja prac zespołów. Nauczyciel finalnie prowadzi dyskusję (metodą dyskusji zogniskowanej), która ma być odpowiedzią na pytanie z tematu (Co by było, gdyby Cele Zrównoważonego Rozwoju funkcjonowały już w czasach Stanisława Wokulskiego?).
- Można przeprowadzić w klasie debatę oksfordzką albo (szybszą) debatę czterech kątów – podyskutować, np.
- nad wpływem dwóch pierwszych rewolucji przemysłowych na środowisko i społeczeństwo w XXI wieku (bilans zysków i strat),
- nad szansami wdrożenia ideałów pozytywistycznych w sytuacji Polaków w drugiej połowie XIX wieku,
- nad sylwetką Wokulskiego i jego funkcjonowaniem w społeczeństwie polskim XIX wieku itp.
Rzecki po rozmowie z Lisieckim napisał w swoim pamiętniku: „Słuchając tego, czasem myślę, że na ludzkość spada jakiś mrok duchowy, podobny do nocy”. Biorąc pod uwagę słowa profesora PAN, Szymona Malinowskiego: „Jesteśmy ostatnim pokoleniem, które miało lepiej. Teraz wszystkie pozostałe będą miały gorzej. Chyba że to [zmiany klimatyczne] zatrzymamy.”, wpis Rzeckiego wydaje się proroczy…